Viêm phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh và tử vong ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi
Viêm phổi thường xuất hiện, diễn tiến nhanh do nhiều nguyên nhân và ngày càng trở thành một vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt trong bệnh lý nhi khoa trên toàn thế giới. Viêm phổi nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đúng, kịp thời sẽ làm giảm tỷ lệ tử vong và hạn chế những biến chứng về lâu dài.
1.ĐỊNH NGHĨA VỀ VIÊM PHỔI
Theo WHO năm 2011 “Viêm phổi là một dạng nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính ảnh hưởng đến phổi. Phổi cấu tạo từ những túi nhỏ được gọi là phế nang, chứa đầy không khí khi một người khỏe mạnh hít. Khi có viêm phổi, phế nang chứa đầy mủ và chất lỏng, làm cho khó thở và giới hạn lượng oxy”
2. VÌ SAO TRẺ BỊ VIÊM PHỔI
Bình thường, đường hô hấp dưới là vô khuẩn mặc dù thường xuyên tiếp xúc với các vi khuẩn nằm ở khoang miệng – họng và các vi sinh vật trong khí thì thở vào, sự vô khuẩn của đường hô hấp dưới là kết quả của cơ chế lọc và đào thải có hiệu quả.
Các phân tử có vi khuẩn lắng đọng trên lớp biểu mô bong của thành mũi trước bị tống ra do hắt hơi, còn những vi khuẩn lắng đọng trên bề mặt có lông ở phía sau thì bị quét ra phía sau vào trong lớp nhầy về phía họng – mũi và sẽ bị nuốt hoặc bị khạc ra. Những hạt lắng đọng trên bề mặt khí phế quản bị quét về phía họng miệng. Còn những hạt nhiễm khuẩn thoát được cơ chế phòng vệ đến lắng đọng trên mặt các phế nang sẽ bị thực bào tiêu diệt bới các yếu tố dịch thể. Các đại thực bào phế nang là những tế bào thực bào chủ yếu của đường hô hấp dưới.
Khi sức đề kháng của trẻ bị giảm sút, cơ chế bảo vệ miễn dịch hệ thống phổi – phế quản bị suy giảm và rối loạn, tác nhân gây bệnh sẽ xâm nhập vào lòng phế nang và gây tình trạng viêm nhiễm ở phế nang gây bệnh viêm phổi.
Cơ quan hô hấp
Sơ đồ phổi và đường dẫn khí
3. NGUYÊN NHÂN GÂY VIÊM PHỔI
Viêm phổi có thể do nhiều tác nhân khác nhau gây nên. Hầu hết nguyên nhân gây bệnh viêm phổi do vi sinh vật.
Ngoài ra nguyên nhân viêm phổi không do nhiễm trùng bao gồm: hít thức ăn hoặc dịch dạ dày, dị vật, hydrocacbons, chất béo, chất bay hơi, quá mẫn thuốc hoặc do phóng xạ, tăng đáp ứng miễm dịch
4. CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ GÂY VIÊM PHỔI
– Suy dinh dưỡng.
– Thiếu vitamin A.
– Trẻ có tiền sử sinh non, yếu.
– Ô nhiễm môi trường.
– Đời sống kinh tế xã hội thấp.
– Khí hậu lạnh.
5. DẤU HIỆU NHẬN BIẾT TRẺ BỊ VIÊM PHỔI
– Dấu hiệu về hô hấp: Ho, sổ mũi, khò khè, thở nhanh, khó thở, đau ngực
– Dấu hiệu toàn thân khi trẻ bị viêm phổi nặng: tím tái, không uống được, li bì, khó đánh thức, co giật, suy dinh dưỡng nặng
– Dấu hiệu ngoài đường hô hấp: Sốt, tiêu chảy, ói, bụng chướng, đau bụng.
6. CÁC MỨC ĐỘ VIÊM PHỔI
Viêm phổi
– Ho hoặc khó thở kèm theo tần số thở nhanh
– Không có dấu hiệu của viêm phổi nặng hoặc rất nặng.
Viêm phổi nặng
– Ho hoặc khó thở kèm theo ít nhất một trong các dấu hiệu sau:
- Rút lõm lồng ngực.
- Phập phồng cánh mũi,
- Thở rên (ở trẻ nhũ nhi < 2 tháng ).
– Không có các dấu hiệu nguy hiểm toàn thân.
Viêm phổi rất nặng
– Ho hoặc khó thở kèm theo ít nhất một trong các dấu hiệu sau:
- Tím trung tâm.
- Không uống được hoặc nôn tất cả mọi thứ.
- Suy hô hấp nặng, hoặc co giật, li bì hoặc hôn mê.
7. KHI NÀO TRẺ VIÊM PHỔI CẦN NHẬP VIỆN
– Tất cả những trường hợp viêm phổi rất nặng, viêm phổi nặng ở trẻ < 5 tuổi
– Hoặc khi viêm phổi có một trong những dấu hiệu: tím, khó thở, rên rỉ, có dấu mất nước, trẻ mắc bệnh mãn tính (tim bẩm sinh, xẹp phổi, suy giảm miễn dịch)
– Viêm phổi không đáp ứng với kháng sinh bằng đường uống sau 48 giờ điều trị
8. BIỆN PHÁP PHÒNG VIÊM PHỔI
Rửa tay
– Rửa tay là cách tốt nhất để tránh truyền những sinh vật vào hệ hô hấp.
– Đặc biệt đối với người trực tiếp chăm sóc cho trẻ cũng phải đảm bảo có sức khỏe tốt, khỏe mạnh. Khi tiếp xúc với trẻ cần phải giữ vệ sinh, thường xuyên rửa tay để diệt các loại vi khuẩn, vi-rút, nấm… gây bệnh., hạn chế ôm, hôn trẻ tránh vô tình lây bệnh cho trẻ nhỏ.
Nuôi dưỡng trẻ tốt
– Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh. Đây là biện pháp phòng ngừa có hiệu quả nhất được chứng minh, nó giúp giảm gần ¼ viêm phổi ở trẻ em. Trong sữa mẹ có chứa một lượng kháng thể và rất nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển cho trẻ trong giai đoạn đầu đời mà không một loại sản phẩm nào thay thế được.
– Nuôi dưỡng trẻ tốt, nghỉ ngơi đầy đủ, tránh tình trạng suy dinh dưỡng, đảm bảo trẻ được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng thông qua khẩu phần ăn phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ. Cho trẻ uống đủ nước. Cho trẻ uống vitamin A theo hướng dẫn của Bộ Y tế.
Đảm bảo môi trường xung quanh trẻ được sạch sẽ.
– Cần thường xuyên dọn dẹp nhà cửa. Quần áo, chăn màn, đồ chơi của trẻ phải được vệ sinh sạch sẽ.
– Sử dụng bếp sạch không khói giúp giảm 50% nguy cơ viêm phổi ở trẻ em. Không để trẻ hít phải khói bụi, đặc biệt là khói thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ viêm phổi gấp 2 lần ở trẻ.
Tránh cho trẻ tiếp xúc với những người bị bệnh
– Hầu hết các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp đều lây lan qua các hạt nhỏ trong không khí hoặc trên các bề mặt chúng ta chạm vào. Tránh tiếp xúc với những người mà bạn biết đang bị bệnh là một bước quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng đường hô hấp và viêm phổi có thể xảy ra.
– Che miệng và mũi trẻ bằng khẩu trang để ngăn ngừa nguồn bệnh cảm cúm, cảm lạnh. Khuyến khích người khác che miệng khi ho hoặc hắt hơi. Tránh dùng chung đồ cá nhân
Tiêm phòng đầy đủ cho trẻ.
– Bệnh viêm phổi có thể phòng ngừa được bằng cách tiêm vắc-xin ngừa viêm phổi cho trẻ đúng lịch. Ngoài ra, trẻ cũng cần tiêm đầy đủ các loại vắc-xin khác trong chương trình tiêm chủng rộng và những mũi tiêm ngoài chương trình, đặc biệt là vắc-xin phòng bệnh cúm.
– Không chỉ nên tiêm vắc-xin phòng bệnh ở trẻ mà người chăm sóc trẻ cũng cần được tiêm vắc-xin phòng bệnh đầy đủ, đảm bảo không trở thành nguồn lây bệnh cho trẻ.
Nguồn: Bài viết do BS CII Nguyễn Thị Thu Thủy
Trưởng khoa Nhi Bệnh viện Bình Định trực tiếp biên soạn.
