I. Đại cương
Sa sinh dục là một bệnh khá phổ biến ở phụ nữ Việt nam, nhất là phụ nữ ở nông thôn. Đây là bệnh không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng lại ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt, lao động của phụ nữ. Bệnh thường gặp ở những người chửa đẻ nhiều, đẻ quá sớm, quá dày và những lần đẻ trước không không được đỡ đẻ an toàn, đúng kỹ thuật. Sa sinh dục trong nhiều trường hợp không những chỉ sa tử cung, mà còn sa cả thành trước âm đạo kèm theo có sa bàng quang và sa cả thành sau âm đạo kèm theo trực tràng.
II. Nguyên nhân gây sa sinh dục nữ
– Chửa đẻ nhiều lần, đẻ dày, đẻ không được đỡ đẻ an toàn đúng kỹ thuật, rách tầng sinh môn không khâu.
– Lao động nặng hoặc quá sớm sau đẻ làm tăng áp lực ổ bụng, đè vào đáy chậu còn mềm yếu dễ gây nên sa sinh dục.
– Các nguyên nhân gây tăng áp lực ổ bụng thường xuyên: mang vác, gánh gồng nặng, táo bón trường diễn, ho kéo dài, những người bán hàng rong thường xuyên ngồi bệt trên lề đường…
– Rối loạn dinh dưỡng ở người già, hệ thống treo và nâng đỡ tử cung suy yếu.
– Ngoài ra có thể do cơ địa bẩm sinh ở người chưa đẻ lần nào.
III. Triệu chứng
Các triệu chứng mà người bệnh thấy được tuỳ thuộc mức độ sa nhiều hay ít, thời gian sa mới hay đã lâu, sa đơn thuần hay còn có tổn thương phối hợp, gồm có:
– Khối sa lồi ở vùng âm hộ, tầng sinh môn.
– Tức nặng bụng dưới, cảm giác vướng víu khó chịu vùng âm hộ – tầng sinh môn, ảnh hưởng đến lao động và sinh hoạt hàng ngày của BN.
– Các triệu chứng rối loạn tiểu tiện (do bàng quang và niệu đạo bị sa): Đái khó, đái buốt, són đái, đái ra máu, bí đái.
– Rối loạn đại tiện (do sa trực tràng): Đại tiện khó, táo bón, người bệnh hay có cảm giác mót rặn, tức nặng vùng hậu môn.
– Chảy máu, dịch từ cổ tử cung do cổ tử cung bị viêm nhiễm, cọ sát.
– Sa sinh dục ở người trẻ có thể vẫn có thai nhưng dễ bị sảy thai hoặc đẻ non.
IV. Phân độ sa sinh dục
Sa sinh dục độ I:
+ Sa thành trước âm đạo, kèm theo sa bàng quang.
+ Sa thành sau âm đạo, nếu sa nhiều kéo theo sa cả trực tràng.
+ Cổ tử cung sa thấp trong âm đạo nhưng chưa tới âm hộ.
Sa sinh dục độ II:
+ Sa thành trước âm đạo và bàng quang.
+ Sa thành sau âm đạo, có thể kèm sa trực tràng.
+ Cổ tử cung sa thập thò âm hộ.
Sa sinh dục độ III:
+ Sa thành trước âm đạo và bàng quang.
+ Sa thành sau âm đạo, có thể kèm theo sa trực tràng.
+ Tử cung, cổ tử cung sa thấp, cổ tử cung sa hẳn ra ngoài âm hộ.
Sa sinh dục độ IV:
+ Sa toàn bộ tử cung theo chiều dài âm đạo ngoài âm hộ
Ngoài ra còn một số tổn thương phối hợp như: Cổ tử cung thường viêm loét, phì đại; Tử cung teo nhỏ do người già đã mãn kinh; Tầng sinh môn có vết rách cũ, cơ tầng sinh môn mềm nhão, suy yếu; Một số trường hợp có thể có u xơ tử cung hoặc u nang buồng trứng kết hợp, có sỏi bàng quang, viêm bàng quang, xuất huyết bàng quang,…
V. Điều trị
Nhìn chung, sa sinh dục tiến triển chậm. Theo thời gian, nếu không được xử trí thì ngày càng sa nhiều hơn, mức độ sa nhanh hay chậm tuỳ thuộc vào tuổi tác và mức độ lao động nặng hay nhẹ. Ngoài ra có thể có một số các biến chứng kèm theo.
Phẫu thuật là phương pháp chủ yếu trong điều trị sa sinh dục. Điều trị nội khoa bằng vòng nâng Pessery chỉ áp dụng đối với sa sinh dục độ I hoặc sa độ II, III nhưng bệnh nhân quá già, quá trẻ, hoặc có bệnh toàn thân chống chỉ định phẫu thuật.
VI. Dự phòng
– Không nên đẻ sớm quá, đẻ nhiều quá, đẻ dày quá. Phải đẻ ở nơi có điều kiện đỡ đẻ an toàn, đỡ đẻ đúng kỹ thuật.
– Không nên để chuyển dạ quá dài, không để rặn đẻ quá lâu.
– Các thủ thuật sản khoa phải làm đúng chỉ định, đúng kỹ thuật và đủ điều kiện tránh gây sang chấn cho âm đạo và tầng sinh môn. Nếu rách tầng sinh môn, dù nhỏ cũng phải khâu lại.
– Sau đẻ không nên lao động quá sớm và quá nặng.
– Cần phát hiện và điều trị sớm các bệnh mãn tính gây tăng áp lực ổ bụng thường xuyên (táo bón trường diễn, ho kéo dài…) là nguyên nhân dẫn đến sa sinh dục.
* Hiện tại Bệnh viện Đa khoa Bình Định đã và đang điều trị cho các trường hợp Sa sinh dục nữ độ III bằng phương pháp Cắt tử cung qua ngã âm đạo cho kết quả tốt với bệnh nhân hồi phục nhanh, hết hoàn toàn tình trạng sa sinh dục.
Nguồn: Khoa Phụ sản – Bệnh viện Bình Định
